เปลือกตาอักเสบ คัน เคืองตาไม่ไหว ‘ไรขนตา’ อาจเป็นสาเหตุ

             เคยสงสัยกันไหม? ว่าทำไมถึงไม่สบายตา แสบตา น้ำตาไหล รู้สึกตาแห้ง ไม่ก็เป็นตากุ้งยิงบ่อยๆ รักษาด้วยยาหยอดตา ก็ไม่หายขาด สักพักก็กลับมาเป็นอีก ใครที่มีอาการแบบนี้ อยากให้สังเกตตัวเองดีๆ เพราะนี่อาจเป็นจุดเริ่มต้นของโรคเปลือกตาอักเสบ ซึ่งแพทย์หญิงณัฐฐามณี สิริภคพันธ์ หรือหมอรวงข้าว จักษุแพทย์ผู้ชำนาญด้านการผ่าตัดทำศัลยกรรมความงามรอบดวงตาและเป็นผู้ปลุกกระแสการเปิดหัวตาในประเทศไทย ได้ให้ความรู้เกี่ยวกับโรคเปลือกตาอักเสบเอาไว้ มีทั้งสาเหตุของการเกิดโรค อาการ วิธีการดูแลและป้องกัน รู้กันไว้ก่อน จะได้หาทางรับมือกับโรคเปลือกตาอักเสบได้

Table of Content

1. เปลือกตาอักเสบคืออะไร ?
2. สาเหตุของเปลือกตาอักเสบ
3. ไรขนตาคืออะไร
4. อาการของเปลือกตาอักเสบ
5. การวินิจฉัยเปลือกตาอักเสบ
6. ภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้นจากเปลือกตาอักเสบ
7. วิธีการดูแลเมื่อเปลือกตาอักเสบ
8. วิธีป้องกันไม่ให้ไรขนตาสะสมจนก่อโรค

 

           เปลือกตาอักเสบ (Blepharitis) เป็นอาการอักเสบที่เกิดจากต่อมไขมันบริเวณเปลือกตาทำงานผิดปกติ จนเกิดภาวะอุดตันและอักเสบบริเวณเปลือกตา หนังตา ขนตา โคนขนตา เป็นอาการที่พบได้บ่อย ส่วนใหญ่แล้วเปลือกตาอักเสบจะเกิดกับดวงตาสองข้าง และมีอาการเรื้อรัง รักษาให้หายขาดได้ยาก โดยปกติจะมีอาการไม่รุนแรงถึงขั้นมีผลกระทบต่อการมองเห็น เพียงแต่สร้างความรำคาญให้กับคนไข้ แต่หากปล่อยเอาไว้ไม่รักษาก็อาจเกิดความเสี่ยงที่จะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรง เช่น อาการตาแห้ง ขนตาเก ขนตาทิ่มตา กระจกตาเป็นฝ้าขาว เป็นต้น

เปลือกตาอักเสบยังแบ่งออกเป็น 2 ชนิด ได้แก่

• เปลือกตาอักเสบส่วนหน้า (Anterior Blepharitis)

           เป็นการอักเสบที่เกิดขึ้นในบริเวณผิวหนังด้านนอกของเปลือกตา หรือบริเวณขนตา เกิดจากเปลือกตาติดเชื้อแบคทีเรียชนิด Staphylococcal blepharitis ทำให้เกิดอาการแสบตา เปลือกตาบวม ตาแดง รู้สึกเหมือนมีผงอยู่ในตา มักมีอาการมากในช่วงเช้า รอบขนตามีสะเก็ดเป็นวง ขนตาเปลี่ยนสีเป็นสีขาว ผิวเปลือกตาถลอกเป็นแผล หรืออีกสาเหตุอาจเกิดการอักเสบผิวหนังรอบๆ ต่อมไขมัน Seborrhoeic Blepharitis มีสะเก็ดบริเวณหนังตาและขนตา อาการคล้ายกับโรคเซบเดิร์ม (Seborrheic dermatitis) เมื่อเป็นนานเข้า อาจทำให้มีอาการตาแห้งได้

• เปลือกตาอักเสบส่วนหลัง (Posterior Blepharitis)

เกิดจากต่อมไมโบเมียนทำงานผิดปกติ (Meibomian gland dysfunction – MGD) ไม่สามารถป้องกันการระเหยของน้ำตาได้ จึงเกิดอาการตาแห้ง ระคายเคือง เปลือกตาอักเสบได้

 

• เชื้อแบคทีเรียเจริญรอบเปลือกตา
• ภูมิคุ้มกันร่างกายต่ำ ทำให้ติดเชื้อได้ง่าย
• ต่อมน้ำตาไมโบเมียนทำงานผิดปกติ
• เป็นโรคเซบเดิร์ม
• ใช้เครื่องสำอางแต่งรอบดวงตา
• ใส่คอนแทคเลนส์
• ถึงวัยหมดประจำเดือน เข้าสู่วัยทอง
• เป็นโรคภูมิแพ้
• มีไรขนตาที่ก่อโรค

           ไรขนตา (Demodex) จัดเป็นปรสิตชนิดหนึ่งที่อาศัยอยู่ตามรูขุมขน หรือต่อมไขมันที่อยู่ติดกับรูขุมขนตามธรรมชาติ มีขนาดเล็กมาก จนสามารถมองเห็นได้ผ่านกล้องจุลทรรศน์เท่านั้น ไรขนตาจะคอยกัดกินเซลล์ผิวหนังที่ตายแล้วบริเวณโคนขนตาและน้ำมันจากต่อมไขมันตรงขนตาเป็นอาหาร โดยปกติแล้ว เจ้าไรขนตาไม่ทำให้เกิดโรค แต่เมื่อเข้าสู่ช่วงวัยรุ่น ระดับฮอร์โมนเพศที่สูงขึ้น จะกระตุ้นให้รูขุมขนและต่อมไขมันเกิดการขยายขนาด ผลิตน้ำมันออกมามากขึ้น เป็นอาหารชั้นดีของไรขนตา ทำให้ไรขนตาเพิ่มปริมาณขึ้น แต่ในทางกลับกัน กรณีของคนสูงวัยที่ต่อมไขมันเริ่มอุดตัน ไขมันจำนวนมากที่ไม่ได้ถูกขับออก ก็จะกระตุ้นให้ไรขนตาเจริญเติบโตและเพิ่มจำนวน เพิ่มความเสี่ยงของการอักเสบของรูขุมขน จนก่อโรคเปลือกตาอักเสบได้เช่นเดียวกัน

สาเหตุที่ทำให้ไรขนตา คุกคามก่อโรค

• สภาพผิวมัน ทำให้ต่อมไขมันผลิตน้ำมันในปริมาณมาก กลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของไรขนตา เมื่อไรขนตามีจำนวนมากขึ้น จะทำให้เกิดโรคเปลือกตาอักเสบได้
• คนที่มีปัญหาสิว เป็นสิวง่าย ก็มีโอกาสเป็นคนที่มีผิวติดเชื้อง่ายเช่นกัน
• ภูมิต้านทานน้อย ทำให้ร่างกายเกิดการติดเชื้อได้ง่าย ไรขนตามีโอกาสก่อโรคมากขึ้น
• การแต่งหน้าจัดเต็ม โดยเฉพาะบริเวณรอบดวงตา และล้างเครื่องสำอางไม่เกลี้ยง รวมถึงการติดขนตาปลอม หรือการใส่คอนแทคเลนส์ จะเพิ่มความเสี่ยงของการมีสิ่งสกปรกตกค้างบริเวณเปลือกตา ทำให้เกิดการอุดตัน จนอาจส่งผลให้ไรขนตาเพิ่มจำนวนขึ้นได้
• ต่อมไขมันเปลือกตาอุดตัน ส่งผลให้เกิดโรคเปลือกตาอักเสบ และตาแห้ง

 

• ระคายเคืองตา คันตา แสบตา
• ตาแดง เปลือกตาบวม มีตุ่มคล้ายสิว 
• รู้สึกเหมือนมีฝุ่นเข้าตา
• น้ำตาไหล 
• ตามัว เป็นๆ หายๆ 
• มีขี้ตาเกาะขนตา
• ขนตาบางส่วนอาจเปลี่ยนสี
• มีแผลบริเวณกระจกตา
• เยื่อบุตาอักเสบ
• กระจกตาอักเสบ หรือมีรอยถลอก
• ตาแห้ง
• เป็นตากุ้งยิง

 

           แพทย์วินิฉัยอาการเปลือกตาอักเสบ ผ่านการสอบประวัติ ว่ามีเปลือกตาบวม มีอาการเจ็บตา ตาแดง แสบตา รู้สึกมีผงในตา โดยคนไข้จะมีอาการเหล่านี้เฉพาะตอนเช้า ช่วงสายอาการจะดีขึ้น อาจมีขุยสะเก็ด หรือสะเก็ดเป็นเกล็ดมันๆ อาจมีเยื่อบุตาแดง หรือภาวะตาแห้งร่วมด้วย

• ตากุ้งยิง 

ต่อมไขมันเปลือกตาเกิดการอักเสบ จากการที่มีสิ่งอุดตันรูระบายไขมันเล็กๆ บริเวณขนตา ไขมันที่ไม่สามารถระบายออกได้ จะเกิดการอุดตันเป็นก้อนตรงเปลือกตา ทำให้รู้สึกคัน บวมแดง ปวดบริเวณเปลือกตา หากมีการติดเชื้อจากการใช้มือขยี้ตาบ่อยๆ ล้างเครื่องสำอางไม่เกลี้ยง หรือใส่คอนแทคเลนส์ ก็จะเกิดการอักเสบ เป็นหนอง การรักษาตากุ้งยิง ในระยะแรก สามารถประคบอุ่น เพื่อกระตุ้นการระบายไขมัน และพบแพทย์ เพื่อทำการเจาะและขูดหนองออก ร่วมกับการหยอดยา ป้ายยา หรือทานยาปฏิชีวนะตามแพทย์สั่ง 

• ตาแห้ง

เกิดจากต่อมน้ำตาทำงานผิดปกติ ผลิตน้ำตาได้ลดลง ส่งผลให้รู้สึกไม่สบายตา เคืองตา แสบตา รู้สึกเหมือนมีสิ่งแปลกปลอมอยู่ในตาตลอดเวลา ตามัว เป็นต้น เกิดได้จากหลายสาเหตุ ทั้งความเสื่อมของต่อมน้ำตาไมโบเมียน ฮอร์โมนในร่างกาย อาการภูมิแพ้ที่ตา การรักษาเบื้องต้นสามารถใช้น้ำตาเทียม เพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับดวงตา ใช้ยาหยอดตากลุ่มสเตียรอยด์ เพื่อลดการอักเสบ ประคบอุ่น นวดและทำความสะอาดเปลือกตา

• ขนตาขึ้นผิดทิศทาง ขนตาทิ่มตา

เปลือกตาอักเสบเรื้อรัง เป็นสาเหตุให้ขนตาขึ้นผิดทิศทาง เปลือกตาม้วนเข้าในหรือม้วนออกนอกได้ ทำให้หนังตา และขนตา เสียดสีกับกระจกตา ทำให้เกิดกระจกตาอักเสบ เป็นแผลที่กระจกตาได้ แพ้แสง หรือตามัวได้ วิธีแก้ไขในเบื้องต้น สามารถถอนขนตาเส้นที่งอกผิดปกติออก จี้ด้วยไฟฟ้า หรือเลเซอร์ หรือสามารถแก้ไขโดยการผ่าตัดศัลยกรรมตาได้

• เยื่อบุตาอักเสบ

ภาวะอักเสบหรือติดเชื้อบริเวณเยื่อบุตา จากเชื้อไวรัส แบคทีเรีย หรืออาการแพ้ ทำให้เกิดอาการตาแดง คันตา แสบตา ระคายเคืองตา ตาแฉะ มีขี้ตาสีเหลืองบริเวณเปลือกตา ไปจนถึงมีอาการเจ็บตา ตาไวต่อแสง ตาแดงจัด หรือหากใช้ยาปฏิชีวนะแล้วไม่ดีขึ้น ควรพบแพทย์โดยเร็วที่สุด

• กระจกตาอักเสบ 

เป็นการอักเสบหรือบาดเจ็บที่เกิดขึ้นในบริเวณเนื้อเยื่อกระจกตา จากการติดเชื้อ ทำให้เกิดอาการตาแดง ตาบวม ตาไวต่อแสง ตามัน มีน้ำตาไหล มองเห็นได้น้อยลง รู้สึกเจ็บเมื่อลืมตา การรักษากระจกตาอักเสบ สามารถใช้ยาต้านเชื้อรา ยาต้านไวรัส ยาปฏิชีวนะ หรือการผ่าตัด ตามแต่อาการและสาเหตุของโรค

 

1. ประคบอุ่นที่เปลือกตาเช้าและเย็น ช่วยบรรเทาอาการอักเสบ กระตุ้นการไหลเวียนเลือด และยังช่วยละลายไขมันที่อุดตันได้ดี สามารถเลือกใช้ เจลประคบเย็น-ร้อน (Cold Hot Pack) ผ้าชุบน้ำอุ่น ถุงน้ำร้อน หรือมาส์กอุ่นตา (Eye Warming Mask) ได้ตามสะดวก

2. นวดเปลือกตา หลังจากประคบอุ่น เป็นวิธีลดเปลือกตาบวม โดยนวดจากบนลงล่างของเปลือกตาบน และนวดจากล่างขึ้นบน ในกรณีเป็นเปลือกตาล่าง จะช่วยในการระบายไขมันที่อุดตันได้ดี

 

3. ทำความสะอาดเปลือกตา เป็นการกำจัดไรขนตาให้เหลือน้อยลง ด้วยการทำความสะอาดเปลือกตา โดยอาจใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดเปลือกตาโดยเฉพาะ เน้นทำความสะอาดที่โคนขนตามากเป็นพิเศษ เพื่อลดไขมันสะสมบริเวณเปลือกตา และลดจำนวนไรขนตา

4. ใช้น้ำตาเทียม เพิ่มความชุ่มชื้นให้กับผิวตา เพื่อให้มองเห็นได้ดีขึ้นและรู้สึกสบายตามากขึ้น

5. ใช้ยาฆ่าเชื้อแบคทีเรีย เพื่อลดการติดเชื้อและการอักเสบ โดยอาจใช้ยาปฏิชีวนะ หรือสเตียรอยด์ ส่วนใหญ่อยู่ในรูปแบบยาหยอดตา หรือยารับประทาน ทั้งนี้ไม่ควรซื้อยาปฏิชีวนะมาใช้หรือรับประทานเอง ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้

6. เข้ารับการผ่าตัด กรณีที่อาการอักเสบของเปลือกตาไม่ดีขึ้น ควรพบแพทย์ทันที แพทย์อาจพิจารณาการผ่าตัดขยายต่อมไขมันที่เปลือกตาให้เปิดกว้าง เพื่อการระบายไขมันอุดตันได้ดีในระยะยาว

 

• รักษาความสะอาดของเปลือกตาอยู่เสมอ โดยอาจใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดเปลือกตาโดยเฉพาะ หรือแชมพูเด็กทำความสะอาดโคนขนตาเป็นประจำทุกวัน
• หมั่นล้างมือให้สะอาดอยู่เสมอ ด้วยน้ำสบู่หรือเจลแอลกอฮอล์ และลดการขยี้ตาหรือสัมผัสผิวเปลือกตาโดยไม่จำเป็น
• เปลี่ยนปลอกหมอนเป็นประจำ อย่างน้อยเดือนละ 2-3 ครั้ง รวมถึงหมั่นซักผ้าปูที่นอน และผ้าขนหนูด้วย
• ทุกครั้งหลังแต่งหน้า ควรทำความสะอาดบริเวณรอบดวงตาให้สะอาดหมดจด อาจใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดเครื่องสำอางรอบดวงตาเป็นตัวช่วย
• ลดการใส่คอนแทคเลนส์
• รักษาสุขภาพให้แข็งแรงอยู่เสมอ